Müzenin Kuruluş Hikayesi

Bergama, tarihi açıdan çok eski dönemlerden bu yana birçok medeniyete ev sahipliği yapmış ve birçok tarihi eseri bünyesinde barındırmaktadır. Buna bağlı olarak eğitim tarihi açısından da tarihsel süreçler içerisinde zengin bir yapıya sahip bulunmaktadır. Bu nedenle Bergama hem Cumhuriyet öncesi hem de Cumhuriyet sonrası dönemde faaliyet gösteren eğitim kurumlarına sahiptir. Bergama’da halen faal durumda bulunan ya da değişik nedenlerle kapatılmış birçok eğitim kurumumuz vardır. Bu kurumların envanterlerinde geçmiş dönemlere ait eğitimde kullanılmış birçok alet, araç-gereç, belge, fotoğraf vb. materyal bulunmaktadır. Tabii 14 Eylül İlkokulu’nun 1925 yılında açılmış olması, tarihi bir bölgede bulunması, hem bu okulda hem de diğer okullarda eski dönemlere ait birçok materyalin bulunması ekibi bir eğitim müzesi oluşturmaya yöneltmiş. Bu durumdan hareketle, 14 Eylül İlkokulu bünyesinde bir “Bergama Eğitim Tarihi Müzesi” kurulması fikri ortaya çıkmış. Bu fikrin oluşmasında Bergama’nın UNESCO Dünya Miras Listesi’ne girme çalışmaları da etkili olmuş.

Bu müzenin oluşturulabilmesi için 14 Eylül İlkokulu’nda bir proje ekibi kurulmuş. Ekipçe, Bergama’da açık veya kapalı durumda olan eğitim kurumlarımızın ziyaret edilmiş. Bu ziyaretlerde kurumlarda arşiv, depo vb. yerlerinde bulunan materyaller yerinde incelenmiş. Müze envanterine girmesi gereken materyaller belirlenmiş, fotoğraflanıp tutanak karşılığı teslim alınmış. Ardından bu materyaller 14 Eylül İlkokulu’na taşınmış, toplanan materyallerin bakım ve onarımlarının yapılarak sergilenebilir hale getirilmiş. Kuruluş sürecinde bir miktar kişisel veri müzeye ulaştırılmış. Ardından sergileme dolapları tasarlanıp Bergama Kaymakamlığı’ndan sağlanan kaynakla imalatı yaptırılmış. Dolapların da gelmesiyle müze açılışa hazır hale getirilmiş. Bu süreçte Bergama’da faaliyet gösteren sivil toplum örgütleri ve hayırsever kişilerden de destek alınmış.

 

Müze Binasının Hikayesi

 

Müze, 14 Eylül İlkokulu’na ait tarihi bina içerisinde oluşturulmuş. Bu bina, 1860’ların başında Rum cemaati tarafından kız çocukların öğrenim görmesi için yapılan okul binasıdır. Bu bina 1980’lerin başında kullanıma kapatılmış. Bina yaklaşık 150 yılın sonunda viran duruma gelmiş. 2012 yılında İzmir İl Özel İdaresi ve Bergama Belediyesince restorasyonuna başlanmış ve 2013 yılı Mart ayında tamamlanmış. Kurulan müzeyle bu binaya tarihsel işlevi açısından ayrı bir anlam kazandırılmaya çalışılmış.

 

Müzenin Amaçları:

Bu müze;

a)Okullarda bulunan, geçmiş dönemin izlerini taşıyan eşyaların/materyallerin envanter kayıtlarından düşülerek hurda veya çöp olarak algılanıp kaybolmasını engellemeyi,

b)Kişisel arşivlerde bulunan ve şimdiki sahiplerince değeri yeterince bilinmeyen materyalin müzeye kazandırılarak koruma altına almayı,

c)Bergama eğitim tarihinde önemli bir yere sahip olan Bergamalı Kadri 16. yy.´da Kanuni Sultan Süleyman döneminde yaşamıştır. 1530 yılında ´Müyessiretü´l-Ulûm´  adlı eseri kaleme almış, bu eserini dönemin Veziriazam Pargalı İbrahim Paşa´ya sunmuştur. Bu eser, Batı Anadolu Türkçesi ile yazılmış en eski dil bilgisi kitabıdır. Bu nedenle “Bergama’lı Kadri” adını yaşatmayı,

d)Müzenin faaliyete girmesiyle birlikte kurumlar arası yazışmalarla, yerel medya ve sosyal medya üzerinden tanıtım yapılarak müze ziyaret kültürünü geliştirmeyi,

e)Müzeye kazandırılan eserlerin dijital kayıtları üzerinden sanal ortamda da ziyaret edilebilecek bir düzenleme sağlamayı,

f)Müzeciliğin öneminin yerelde geniş kitlelere anlatmayı,

g)Kurulan bu müzenin yaşayan bir müze olmasını sağlamayı,

amaçlamakta.

 

Müzenin İsminin Hikayesi

 

Bergamalı Kadri, 16. yüzyılda yaşamış, gençlik döneminde İstanbul´a gelmiştir. Bildiğimiz tek eseri Türkçe dilbilgisi kitabı olan Müyessiretü’l-Ulûm’dur. Bu kitabı Kanunî Sultan Süleyman’ın ünlü sadrazamı Pargalı İbrahim Paşa´ya sunmuştur. Bunun dışında ne hayatını biliyoruz, ne başka eserlerini.

 

 

 

 

 

 

 

 

Bergamalı Kadri Efendi’nin yazdığı kitap Türkiye Türkçesinin dil bilgisi alanıydı ve gerçekten de ilk defa o, bu alanda eser vermişti. Ne yazık ki, ondan sonra da asırlarca bu konuda yeni bir çalışma yapılmamış.

 

Bergamalı Kadri Efendi bu kitabını yazma gerekçesini "Bir insan eğer kendi dilinin kaideleriyle bilirse, başka dilleri de kolayca öğrenebilir. Kendi dilinin kaidelerini öğrenen öğrenciler ilimde de başarılı olurlar" şeklinde açıklamış. Bundan dolayı da eserinin ismi de "ilimlerin kolaylaştırıcısı" anlamında vermiştir.

 

Bu konuda yapılan araştırmalardan edindiğim bilgiye göre, XIV. yüzyılda Âşık Paşa Türkçe´nin kurallarının tespit olunmayışından, yani bir dilbilgisi olmadığından yakınmıştır. Aşık Paşa´dan iki yüz yıl sonra yaşayan Bergamalı Kadri işte bu işe soyunmuştur. Türkiye Türkçesinin ilk dil bilgisini yazarken, en büyük desteği ana dili sevgisi olmuştur. Eserinin bir yerinde “Görülsün ki Türk dilinde ne kadar fesahat, belâgat vardır ki ekin ekecek yer anlamını kısaca ekinlik demekle sağlarlar.” Bergamalı Kadri Efendi, kitabında kuru bir dil bilgisi yazıp bırakmamış, bir gazel üzerinde bu bilgilerin uygulamasını da göstermiştir.

 

Eserini sunduğu makbul iken maktul İbrahim Paşa´nın onu ne derece takdir ettiğini elbette bilemiyoruz. Ama Türkçeyi sevenlerin onu daima hatırlamaları bir vefa borcudur.

 

Bu nedenle adının Bergama’da yaşatılması ve müzeye adının verilmesinin uygun olacağına karar verilmiş. Böylelikle müzenin adı “Bergamalı Kadri Eğitim Tarihi Müzesi” olmuş. Bu sayede tarihi öneme sahip bir dil bilimcinin adını birçok kişi tarafından tekrar hatırlanır oldu. Çünkü Bergamalı Kadri adı 1938 yılında daha önce Bergama’da “2. Okul” adı ile faaliyet gösteren bir ilkokula verilmiş, ancak 1972 yılında Bergamalı Kadri İlkokulu binasının onarılması olanaksız hale gelmesi nedeniyle kapatılmış ve bu isim Bergama’da sonradan açılan herhangi bir okula verilmediği için unutulmaya yüz tutmuştu.

 

Müzede Neler Sergilenmekte

 

Müze içerisinde başta 14 Eylül İlkokulu olmak üzere Bergama’da faaliyet gösteren diğer okullardan getirilen ve kişilerce bağışlanan birçok eğitim materyali bulunmaktadır. Bu materyaller arasında kitaplar, karneler, diplomalar, personel, okul kooperatifi defterleri, değişik türde belgeler, mühürler, kaşeler, fotoğraflar, ders sunum araçları, teksir makinaları, film ve slayt makinaları, güneş sistem modeli, telefonlar, daktilolar, ses yayın cihazı vb. bulunmakta. Bunların yanında eğitim tarihini yansıtması adına Osmanlının erken ve gelişme dönemi, Osmanlı son dönemi ve Cumhuriyet dönemi öğrenci ve öğretmen kıyafetleri giydirilmiş cansız manken grupları ile oluşturulan üç köşe düzenlemesi bulunmaktadır.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Müze binasında tavan yüksekliği 6 m. olması nedeniyle salona daha zengin bir görünüm vermek adına 1,25 m. yüksekliğe 15 m.’ye yaklaşan uzunlukta geçmiş dönem eğitim ortam fotoğrafları ve Antik dönem Yunan alfabesi, Osmanlıca alfabe ve yeni Türk alfabesini gösteren tablolarda duvarları süslemektedir.

Ayrıca binanın giriş koridorunda müzeye adını veren Bergamalı Kadri Efendi’nin hayatı ve bilinen tek eseri hakkında bir bilgilendirme ile kendini Bergama’ya adamış, eğitim, müzecilik, arkeoloji ve folklor alanlarında değerli çalışmalar yürütmüş Osman Bayatlı’nın hayatını anlatan bir köşe düzenlemesi de bulunmaktadır.

 

Tabii ki doğal olarak her geçen gün yeni kazandırılan materyallerle birlikte zenginleştirme çalışmaları devam etmekte. Zenginleştirme amaçlı projelendirilen ikinci bir salon düzenleme çalışması var. Bu salonda Antik dönem, Osmanlı dönemi ve Cumhuriyet dönemi sınıf canlandırmaları yapmayı ve yazı araçlarının geçirdiği evrimi anlatan bir düzenleme planlanmakta. Ancak bu konuda en önemli sıkıntıları bu düzenlemeler için gerekli maddi kaynağa sahip olmayışları.

 

Açılıştan Bu Güne

Müzede 2014 Mayıs ayında ziyaretçi kabul edilmeye başlanılmış. Öncesinde bu konuda kamuyu bilgilendirmek adına Bergama okullarına ve şehrin farklı noktalarına afişlerimizi asılıp, sosyal medya uygulamaları (facebook ve twitter) üzerinden hesaplar oluşturulmuş. Bu çalışmalar sayesinde okullardan öğrenci grupları ve küçük gruplar halinde de yetişkinler müzeyi ziyaret etmeye başlamış.

Grup halinde gelen ziyaretçiler eğer önceden bilgi verdilerse ekipçe hazırlanan kısa bir tanıtım filmi izleme fırsatını da buluyor. Bu kısa filmi çocuk ve yetişkinlere yönelik olarak iki farklı formatı da var. Bu sayede ziyaret daha verimli oluyor.

Tutulan kayıtlara bakıldığında ziyaretçi sayısının beklenen kadar olmadığı görülüyor. Ziyaretçi azlığındaki en önemli sıkıntılardan birisi müze ziyaret alışkanlığımızın toplum olarak zayıf olması ve ikincisi ise ekonomik nedenlerle yeterli tanıtımın yapılamamasıdır. Bunu arttırmaya yönelik ekibin çalışmaları var. Müzeyi ziyaret edenlere kitap ayracı ve magnetler hediye etmek bunlardan bazıları.

Tabii ki modern müzecilik anlayışına göre müzeler sadece görülecek yerler olmaktan çok içerisinde değişik faaliyetlerinde yapılması gereken yani “yaşayan” bir müze olması gerekiyor. Böylece toplumun gelişmesi için daha faydalı bir işlev yüklenmiş oluyor.

 

Bir Başarı Öyküsü

14 Eylül İlkokulu’ndan Turan ŞEN, Mehmet Tamer AYYILDIZ, Özlem EZGİN, Ercan AKKAN ve Kadir KİRİŞ’ten oluşan Müze ekibi yaptıkları bu güzel çalışmayla, Milli Eğitim Bakanlığınca eğitim ve öğretim alanında özgün ve modern uygulamaların ödüllendirilerek teşvik edilmesi ve paylaşımının sağlanması amacıyla gerçekleştirilen “Eğitim ve Öğretimde Yenilikçilik Ödülleri” yarışmasına ekip dalında katılmışlar.

Ülke genelinin 12 bölgeye bölünerek düzenlenen bu yarışmaya 5 kategoride 1047 başvuru yapılmıştı. Elektronik ortamda yapılan değerlendirmeler sonucunda 123 çalışmaya saha ziyaretine kalmış. Saha ziyaretleri sonucunda 89 çalışma Bölgesel Birincilik Ödülü almaya hak kazanmış.

Bergamalı Kadri Eğitim Tarihi Müzesi olarak Ege bölgesi (İzmir, Aydın, Denizli, Muğla, Manisa, Afyonkarahisar, Kütahya ve Uşak) genelinde  “Sanatsal, kültürel, sportif ve çevreci faaliyetler” kategorisinde bölge birinciliği elde etmişler.

Ardından Milli Eğitim Bakanlı tarafından bölge birincileri arasından yapılan değerlendirmede de Türkiye 1. si olmuştur.

Başarılı bir çalışmaya imzalarını atan ekibin bizlere bir mesajı var. Diyorlar ki; biz bu müze ile çevremizde geçmişe dair duyarlılığı arttırıp, eğitim alanında yaşanan gelişmeleri sağlıklı bir şekilde gelecek nesillere aktarabilirsek kendimizi başarılı bulacağız. Buna destek için müzemizin zenginleşmesi adına Bergamalılardan materyal, bilgi ve  mali destek bekliyoruz.

 

Tüm bunları karşılayacak bir sözle bitirelim: “Müze uygarlığın aynasıdır. Ona bakınca insanlık kendisini görür.”